Zastanawiam się czasem, co sprawia, że z jednych podręczników uczymy się chętnie, a już na samą myśl o innych szukamy najbliższej niszczarki do papieru. Jak zatem rozpoznać dobry podręcznik?
Nim jednak zakasam rękawy, by zabrać się do odpowiedzi na to pytanie, wpierw oddam głos satyrykowi – Jackowi Fedorowiczowi:
„Instruktarz dla bibliofilów:
(…)„W wypadku, gdy nie znamy autora, nic nam nie mówi tytuł, a na czytanie fragmentów nie mamy czasu, należy dokładnie obejrzeć książkę i ocenić z punktu widzenia staranności edytorskiej. Sztywna okładka, dobry papier i czytelny druk winny być dla nas ostrzeżeniem: uwaga, to nie musi być wcale dobre. Następnie rzucamy okiem na nakład. Jeżeli pozycję wydano w dwustu tysiącach egzemplarzy – książkę odkładamy. Jeżeli nakład wyraża się cyfrą dziesięciu tysięcy – możemy kupić. Jeśli zaś książka wydana jest na fatalnym papierze, nie ma ozdobnej obwoluty i wydano ją w ilości trzech tysięcy egzemplarzy – kupujemy natychmiast mając pewność, że to będzie bardzo dobra książka.”
Jacek Fedorowicz; „W zasadzie ciąg dalszy” (1978)
Niestety jest to prawda nadal aktualna, dobry podręcznik, to niekoniecznie wolumin w świecącej oprawie, wypełniony zdjęciami aktorek i piosenkarzy oraz kolorowymi rubryczkami zdobiącymi kredowe arkusze papieru. Niestety, w związku z powyższym zwykle nie jest to również żaden (chciałbym się mylić) z popularnych podręczników używanych współcześnie na lekcjach języka obcego w szkole.
Moim zdaniem nie jest to również ‘publikacja’, w której ‘narracja’ (polecenia, wyjaśnienia gramatyczne itp.) prowadzona jest w języku, którego z tej książki mamy się nauczyć. Podręcznika nie czyni dobrym fakt, że jest on napisany przez rodzimego użytkownika nauczanego języka, ani konieczność zapłacenia za komplet z ćwiczeniami dwustu złotych.
Kluczowego znaczenia nie ma również to, czy autor(ka) jest kobietą, mężczyzną, Polakiem czy Australijczykiem ani to, czy autorów jest kilku, nie determinuje tego również ich uniwersyteckie przygotowanie. Sprawą drugorzędną jest obecność (lub brak) płyty CD, słowniczka, czy podsumowania gramatycznego.
Co zatem sprawia, że podręcznik jest dobry?
-'Dusza' – coś, czego nie mają słowniki, rozmówki oraz podręczniki rekomendowane przez MEN.
Dobry podręcznik, to taki, który miałoby się ochotę przeczytać, gdyby był w całości po Polsku. Albo inaczej, to książka, którą z chęcią czytamy nawet wtedy, gdy służy nauce języka, którego nie zamierzamy się uczyć.
Jak można uczyć się języka z obcojęzycznych tekstów, których nie mielibyśmy ochoty czytać nawet, gdyby nie kosztowało nas to żadnego wysiłku tzn. byłyby napisane językiem, którym posługujemy się na co dzień w naszym, często szarym, życiu? Martwi mnie również to, jak często autorzy ignorują inteligencję sponsorujących ich ‘twórczość’ odbiorców zapełniając stronice swoich ‘dzieł’ biografiami Britney Spears, artykułami o GMO, czy nudnymi jak flaki z olejem dialogami z restauracji. Kto przy zdrowych zmysłach, z własnej woli chciałby o tym czytać? Żeby to chociaż było zabawne, zwykle jest jednak komicznie poważne.
Pamiętajmy jednak, że to, czy jakieś zagadnienie jest interesujące zależy w głównej mierze od osobowości autora, a w mniejszym stopniu do samego zagadnienia.
„Jeśli autor nie lubi ludzi, ludzie nie będą lubić jego opowiadań"
Dale Carnegie „How to win friends and influence people”
Podręczniki (prawie) jak ze snów
Dobry podręcznik to jednak coś więcej, niż zbiór opowiadań. Poniżej zamieściłem wypisy z kilku z moich ulubionych książek 'drugiego' kontaktu do nauki kolejno: angielskiego, kantońskiego oraz szanghajskiego. O ile do przerobienia pierwszej pozycji wystarczy nam znajomość języka polskiego, o tyle kolejne podręczniki przeznaczone są już dla czytelnika anglojęzycznego, i najlepiej przy tym mającego w swym życiorysie odhaczoną przygodę z językiem mandaryńskim.
Powyższa uwaga dobrze koresponduje do artykułu Karola, którego tytuł mówi sam za siebie Najpierw naucz się popularnego języka, żeby dotrzeć do tych mniejszych.
Zygmunt Broniarek; „Broniarek uczy języków” – 365 dni z angielskim”. Autor, którego metody często przywołuję w moich artykułach, nie tylko zwraca się do Czytelnika w sposób bezpośredni (dzięki czemu można poczuć się jak na pogawędce z dobrym znajomym) motywuje go do wysiłku, ale podaje też liczne wskazówki metodyczne i odnosi się do własnego, cennego doświadczenia. Książka, (choć zdecydowanie za krótka) jest genialnie wręcz opracowana pod względem 'stopnia przetrawienia treści': zawiera tłumaczenia cząstkowe zdań, autorską – prostą transkrypcję fonetyczna wykorzystująca litery polskiego alfabetu oraz łopatologicznie wyłożoną gramatykę. Pozycję mogę śmiało polecić również osobom, które dotychczas miały bardzo niewielką styczność z językiem angielskim – również seniorom.
Poniżej jeden z moich ulubionych tekstów – "dowcip. który można opowiedzieć w każdym towarzystwie" (str. 120-124):
Broniarek Z. Broniarek uczy języków – 365 dni z angielskim. Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011.
'I'm sure you've heard jokes from all over the world. But have you ever heard a Swedish joke? The Swedes seem to have no sense of humor, but is it really true? I, for one, have heard at least one good Swedish joke. Here it is.
There once was a Swedish couple who owned a house in Stockholm. The lady of the house went for vacation somewhere in the Swedish countryside. She was calling her husband every evening to find out what was happening in the house. One day, when she asked him, what the situation was, her husband answered:
'Your cat climbed on the roof, fell down and killed itself'.
The wife became very agitated and shouted:
'How dare you tell me such tragic story in such a matter-of-fact manner? You should tell me the first day that my cat climbed on the roof, the second day that it fell down and the third day that it killed itself. In that case I would be psychologically prepared. By the way, how is my mother?'
'She is sitting on the roof'.
Hugh Baker, Ho Pui Kei; “Teach Yourself Cantonese”
Autorzy doskonale zbilansowali swoje niebanalne teksty i dialogi pod względem humoru, zawartości merytorycznej, doboru słownictwa, którego opanowanie daje poczucie satysfakcji oraz nietypowej tematyki (np.: relacja z egzaminu na prawo jazdy czy rozprawa sądowa). Doskonale wyczuli cienką granicę pomiędzy użytecznością a komizmem i absurdem, którym przesycone są również komentarze gramatyczne i liczne satyryczne rysunki sprawiające, że podręcznik przerabia się wręcz z przyjemnością i uśmiechem na twarzy.
Dużym plusem jest również… brak tłumaczeń do większości kantońskich tekstów. To sprawia, że czytelnik musi włożyć sporo pożytecznego wysiłku, by rzeczywiście zrozumieć o co chodzi w dialogach i rozgryźć zastosowane konstrukcje gramatyczne.
Poniżej zamieściłem jeden z tekstów sprawdzających zrozumienie przerobionej porcji materiału. Co prawda w oryginale znajdziemy akurat jedynie jego wersję w transkrypcji fonetycznej (Yale romanization), ale Czytelnik wykazujący zainteresowanie oryginalnym zapisem języka kantońskiego za pomocą chińskich ideogramów (a to przecież jest najciekawsze) na podstawie wcześniejszych dialogów powinien bez problemu sporządzić jego transkrypcję ortograficzną, co też i ja poniżej uczyniłem. W prawej kolumnie tabeli wpisałem sporządzone przez autorów tłumaczenie historii na angielski, aby również Czytelnicy Woofli mogli się przekonać, czy jest to poczucie humoru, które i im odpowiada.
Baker H., Ho P.K. Teach Yourself Cantonese. London : Hodder Education, 2006.
| str.242 (kolokwialny język kantoński; znaki tradycyjne) | str. 281-2 |
四五十年之前，嗰陣時上海算係一個好先進嘅大城市，但係中國其他好多城市同埋鄉下地方都重係好落後嘅。 |
Forty or 50 years ago Shanghai was considered a very advanced city, but many other cities and rural areas of China were still very backward. |
一日，有一個鄉下人，李先生，有時要去上海探佢嘅朋友王大國。王先生住喺一間又大又靚，設備又齊全嘅酒店裡便。 |
One day a certain Mr Lee came up from the country with matters about which he needed to see his friend Wong Tai Kwok in Shanghai. Mr Wong lived in a large and beautiful hotel with all possible facilities. |
李生嚟到酒店，喺大堂等王先生嘅時候，見到一個老太太慢慢噉行入一間房仔裡便。李先生未見過車立，所以佢唔知嗰架係車立嚟嘅。兩分鐘之後，房仔嘅門開咗嘞，一個又靚又後生嘅小姐行出嚟。 |
When Mr Lee got to the hotel and was waiting in the lobby for Mr Wong, he saw an elderly lady slowly walk into a tiny room. He had never seen a lift, so he didn't know that that was what it was. A couple of minutes later the doors of the little room opened and out walked a beautiful young lady. |
李生開始嘅時候覺得好奇怪，然後佢就好開心噉話：「城市人真係先進嘞：下次我一定帶埋太太嚟。」 |
Mr Lee at first thought it very strange, but afterwards he said greefully; 'The city folks really are advanced: next time I'll be sure to bring my wife with me.' |
Lance Eccles;“Shanghai Texts” .
Bohaterowie tekstów w podręcznikach do języka chińskiego 
obecnych na polskim rynku zwykle przez pół woluminu przerzucają się zwrotami grzecznościowymi. Autor tego zbioru dwudziestu ciekawych (a często jednocześnie absurdalno – komicznych) z socjologicznego punktu widzenia tekstów do nauki języka szanghajskiego, których trudność rośnie w skali logarytmicznej, od pierwszego opowiadania szturmuje (z pożytkiem dla czytelnika) znacznie bardziej zaawansowanymi konstrukcjami. Liczne komentarze gramatyczne, porównawcze odwołania do gramatyki i semantyki języka mandaryńskiego, to niewątpliwie siła tego skryptu. Za zaletę uważam również brak ćwiczeń i różnego rodzaju odwracających uwagę uzupełnianek, które dają zgubny komfort polegający na tym, iż uczącemu się może się wydawać, że nie musi drobiazgowo analizować tekstu będącego rdzeniem lekcji, bo i tak później jeszcze ‚zdąży’ opanować materiał. Największą wadą jest brak nagrań, których obecność w nauki przypadku nauki 'dialektów języka chińskiego' jest nie do przecenienia.
Nie raz komentujący nasze artykuły Czytelnicy utyskiwali na sztuczność podręcznikowych tekstów. Myślę, że omawiana praca jest ciekawym przypadkiem:
(…) The texts, recorded as spontaneous speech, were originally collected for grammatical analysis, a native speaker, Mei Jiayin, recording them impromptu. The unrehearsed nature of the recording meant that there were often structural breaks in the sentences, and so for the purpose of this publication the texts have been revised into a more ideal form. (…)
Lance Eccles
(…) The subject matter covered in the book is lively and informative. This is a welcome departure from most of the Chinese textbooks currently available, which are often dull and lacking in realistic portrayals of life in China". (…)
Profesor Kam Louie; Department of Asian Languages and Studies; University of Queensland
Poniżej zamieściłem jedną z moich ulubionych historii (tekst nr 7/20), którą znajdziemy w publikacji.
Eccles L. Shanghai Texts. MLS Macarthur Linguistic Studies No. 1, Western Sydney Univ., Macarthur (Australia). Language Acquisition Research Centre, 1997.
| str. 117
(kolokwialny język szanghajski; znaki uproszczone) |
str. 28 – 33 |
阿凡提请假 |
The Efendi asks for leave |
阿凡提是新疆维吾儿族 传说当中 一个老聪明个人。伊专门呢，为穷人做好事体，帮穷人出气。 |
The Efendi is a very intelligent man in the legends of the Uygurs of Xinjiang. His specialty is doing good deeds for the poor, and avenging wrongs for the poor. |
搿个故事呢，是讲阿凡提辣嗨文化大革命个辰光。伊呢受到批判，所以讲就拨人家弄到牛棚里去劳动。 |
The story is about the Efendi in the time of the Cultural Revolution. He was criticised and so was sent to the countryside ["into the cowsheds"] to do labour. |
劳动呢，伊实在是做勒吃力煞勒。一年又一年搿能介做过去。呒没一天好休息。所以呢，伊觉着吃勿消勒。 |
The labour, to tell the truth, he did till he dropped from exhaustion. He did it like this year after year. There wasn't one single day he could rest. So he felt he couldn't stand it any more. |
伊就帮队长请假。队长勿同意。队长讲：「侬必须天天要劳动。」 |
He asked the brigade leader for leave. The brigade leader didn't agree. The brigade leader said: 'You must work every day.' |
结果后头来有一天子呢，伊实在吃勿消勒。伊就呒没爬起来。 |
As a result, later there was a day when he really couldn't stand it any more. He didn't get out of bed. |
到勒中浪向队长就来问伊勒。伊讲：「阿凡提，依今朝做啥呒没去劳动啊？」 |
At noon the brigade leader came to ask him about it. He said: 'Efendi, why haven't you gone to work today? |
伊讲：「我请过假勒。」 |
He said: 'I've asked for leave.' |
队长讲：「侬帮啥人请假个？」 |
The brigade leader said: 'Who did you ask leave from? |
伊讲：「我帮毛主席请假个。」 |
He said: 'I asked Chairman Mao for leave.' |
队长讲 ：「侬那能帮毛主席请假法子啊？」 |
The brigade leader said: 'How did you ask leave of Chairman Mao?' |
伊讲：「喏，㑚勿是天天叫我对牢毛主席象早请示晏汇报末？葛末我就搿能介帮毛主席请假个呀 。」 |
He said: 'Well, don't you tell me every day to ask for instructions and deliver reports morning and evening facing Chairman Mao's portrait? So I asked for leave from Chairman Mao in this way.' |
队长一想也呒没啥闲话好讲。 |
The brigade leader thought for a moment but had no words at all to say. |
葛末队长讲 ：「侬帮毛主席请假末，毛主席讲啥物事啊？」 |
Well, the brigade leader said: 'If you asked for leave from Chairman Mao, whad did Chairman Mao say? |
伊讲：「毛主席讲让我休息五天。」 |
He said: 'Chairman Mao said I should take five days off.' |
队长讲 ：「侬那能晓得毛主席讲让我休息五天啊 ？」 |
The brigade leader said: 'How do you know Chairman Mao told you to take five days off? |
伊讲：「喏，依看搿幅象：毛主席挥手我前进。毛主席一只手伸辣前头正好五只手指末头。搿个就是讲让我休息五天。」 |
He said: 'Well, you look at this portrait: "Chairman Mao beckons me forward." [title of a commonly seen portrait of Mao] Chairman Mao is stretching forth one hand, exactly five fingers. This is saying that I should take five days off. |
毛主席挥手我前进Chairman Mao beckons me forward |
|
队长也呒没闲话好讲。只好跑脱勒 。 |
The brigade leader could say nothing at all. All he could do was walk off. |
Wyznacznik dobrego podręcznika
Powyższe publikacje łączy nie tylko różny sposób ujęcia tematu wsi, marna, pod względem edytorskim, forma graficzna i niekiedy ledwie czytelny druk 😉 , ale przede wszystkim niewątpliwa pasja Autorów i autentyczna chęć przekazania Czytelnikowi wiedzy w sposób nietuzinkowy, a przeto skuteczny.
Mój wybór dowcipnych, żartobliwych historii może razić niektórych Czytelników, ale to właśnie trening oparty na perfekcyjnym (> pamięciowym) opanowywaniu tego typu krótkich opowiadań przybliża do biegłej znajomości języka.
Warto zaznaczyć, że cokolwiek innego niż rzeczywiście biegła znajomość (rozmowa na tematy fachowe; opowiadanie żartów; zabawa słowem) ma śladową przydatność w pracy dyplomaty. Ktoś ledwie dukający po chińsku, fińsku czy birmańsku może wzbudzić u rozmówców życzliwe zainteresowanie, na zasadzie “ciekawostki przyrodniczej”, ale głębszy kontakt trzeba budować inaczej, przez język, który się naprawdę dobrze zna.
Piotr Kozłowski – Peterlin 10. Języki obce w pracy dyplomaty
Kilka pozycji na koniec
Oto podręczniki, które z przyjemnością przeczytałem, pomimo, że nigdy 'na poważnie' nie uczyłem się ani łaciny, ani francuskiego:
Lidia Winniczuk; „Lingua Latina – Łacina bez pomocy Orbiliusza”
Ogromna dawka gramatyki, analiza uproszczonych, klasycznych tekstów, satyryczne 'wstawki' i rysunki. Jednak w moim odczuciu trochę za mało 'pełnometrażowych' groteskowych opowiadań.
Anne Varen; „Francuska gramatyka na wesoło”
Autorka tej, napisanej prostym, lecz barwnym językiem, gramatyki wręcz 'jedzie po krawędzi'. Już z pierwszym rozdziale zapoznamy się ze zwrotami ;): Elle a les fesses molles. ('Ona ma miękkie pośladki'); czy Tu est très belle, mais tu as un mari jaloux. ('Jesteś bardzo piękna, ale masz zazdrosnego męża'.) Niestety brak dłuższych tekstów (z wyjątkiem 'średnich' kawałów – nie umywających się do tych podanych wcześniej) oraz cząstkowych tłumaczeń – w trudniejszych zdaniach osobie początkującej trudno jest się zorientować, co które słowo oznacza.
Czasopisma
Warto również zwrócić uwagę na serię czasopism – zbiorów artykułów, w których pooznaczano mniej popularne słowa czy zwroty, a na dole podano ich polskie wyjaśnienia. Do każdego tekstu są dostępne pliki mp3 do pobrania. Mam kilka egzemplarzy z tej serii wydawniczej, co prawda żaden z artykułów mnie nie rozgrzał (za bardzo przypominają mi teksty ze współczesnych szkolno – akademickich podręczników), ale znam osoby, które korzystają z tego typu pozycji właśnie m.in. ze względu na fakt, że nie muszą tracić czasu na poszukiwanie nieznanych słów w słowniku, wystarczy, że zerkną na dół strony.
Dotychczas ukazały się serie wydawnicze pomocne przy nauce następujących języków:
Zobacz również:
Chcesz opanować podstawy języka obcego? Wypróbuj metody Assimil
Jak ja to robię, czyli podręcznik po podręczniku
Najpierw naucz się popularnego języka, żeby dotrzeć do tych mniejszych
Temat użyteczności podręczników ze względu na ergonomię poruszyłem w artykule:
[MN7] Jak, z głową, wybierać materiały do nauki tak, aby nie męczyć się … bez potrzeby?