PWN

Przyszłość dwujęzycznego słownika PWN-Oxford

Zdarzają się czasem takie dzieła, koło których trudno jest przejść obojętnie i których sama obecność znacząco zmienia krajobraz rynku wydawniczego. Wyznaczają one zwykle nowe standardy, przecierając ścieżki dla nowych, lepszych pomysłów. Łatwo jednak mogą one wpaść w pułapkę stworzoną przez nie same, gdy świeże idee przestają nimi być ze względu na nieubłagany upływ czasu. Jednym z wyróżniających się przykładów takiego biegu rzeczy jest dwujęzyczny słownik PWN-Oxford.

Trochę historii

Gdy w 1993 r. rozpoczęto prace nad angielsko-polskim i polsko-angielskim słownikiem PWN-Oxford mało kto zdawał sobie sprawę ze zbliżającej się wielkimi krokami polityczno-gospodarczo-technologicznej rewolucji. Zadanie zastąpienia mocno przestarzałej publikacji Jana Stanisławskiego, które postawiono przed Jadwigą Linde-Usiekniewicz — późniejszą redaktor naczelną wspomnianego dzieła — oraz resztą jej zespołu, wymagało poświęcenia ogromnej ilości czasu i wykorzystania najnowszych osiągnięć leksykografii. Jako bazę dla niego wybrano Oxford-Hachette French Dictionary (wydanie z 1994 r. i późniejsze), Oxford-Duden German Dictionary (wydanie z 1997 r. i późniejsze), słowniki języka polskiego oraz polskie i angielskie korpusy językowe. Z pomocą tego wszystkiego miał powstać słownik bogaty w aktualne słownictwo pochodzące z różnych dziedzin oraz języka mówionego, co w ówczesnym czasie było dużą nowością.

Niedoróbki 

Jak to jednak zwykle bywa w przypadku ambitnych przedsięwzięć, wszystko poszło gładko tylko na papierze. W momencie premiery pierwszej, angielsko-polskiej części słownika w 2002 r., a później drugiej, polsko-angielskiej w 2004 r. na jaw wyszła pewna ilość (czasem nawet humorystycznych) błędów i braków, co jest normalne przy takiej skali opracowanych słów. Problem polega jednak na tym, że choć część z nich została już poprawiona, to aż dotąd, ponad dekadę po pierwszych publikacjach, nie zrobiono nic w kwestii reszty znanych niedoróbek. Wlicza się w to również wersja elektroniczna tej publikacji, w której historia wyszukiwania wciąż zawiera słowa, których się nigdy nie szukało.

historia_wyszukiwania_słownik pwn_oxford

Przykład historii wyszukiwania w wersji na pendrivie

Jeśli weźmie się teraz pod uwagę to, że słownik ten wychował już całe pokolenie nowych tłumaczy, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że mógł być źródłem kontaminacji semantycznej (znaczeniowej), polegającej na wprowadzeniu do powszechnego obiegu niewłaściwych odpowiedników danych słów i wyrażeń. Sytuacja nie byłaby aż tak zła, gdyby nie fakt, iż zawierające je teksty trafiają potem do niczego nieświadomych klientów niekompetentnych biur tłumaczeń, których w ostatnim czasie namnożyło się na pęczki.

Brakujące hasła

Nieco inaczej należy patrzeć na braki, które znalazły się w tym dziele celowo lub niezależnie od intencji autorów. Jak można przeczytać w przedmowie na początku drugiego tomu, przykłady języka potocznego oparto w dużej mierze na dostępnych ówcześnie słownikach jednojęzycznych, które ze względu na długi czas opracowywania już w momencie premiery były trochę nieaktualne. Sytuacji nie poprawił również znacząco fakt zastosowania analizy korpusu, a to dlatego, że nie był on kiedyś tak rozbudowany, jak obecnie. W rezultacie po ukończeniu prac nad publikacją PWN-u otrzymano produkt nie pierwszej świeżości.

Wskazówkę, dlaczego w słowniku brakuje nieraz całych dziedzin, podsuwa nam przedmowa w tomie polsko-angielskim. Autorzy jasno wskazują, że bardzo często ignorowali słownictwo, które niedawno zostało zapożyczone do języka polskiego, ponieważ chcieli uniknąć przywoływania jeszcze nie do końca ustabilizowanych tłumaczeń. Był to jednak miecz obosieczny. Gwałtowny rozwój technologiczny i gospodarczy pozostawił bowiem po sobie tysiące nowych jednostek leksykalnych, które nie znalazły się w słowniku, pomimo tego, że w momencie jego wydania były często używane. Najbardziej ucierpiała na tym terminologia związana z Internetem, która uwzględniona została praktycznie tylko z nazwy. Na szczęście autorzy słowników specjalistycznych nie przespali swojej okazji, dzięki czemu językowi entuzjaści mogli odetchnąć z ulgą.

Nowe technologie

W obecnych czasach tradycyjne plany wydawnicze stosowane w przypadku słowników nie mają już racji bytu. Globalizacja i rozwój Internetu sprawiły, że język zmienia się dużo szybciej, niż notują to publikacje drukowane. Myliłby się jednak ten, kto sądzi, że wcześniej takie zjawisko nie występowało. Wszystkie wydania jednojęzycznego słownika wydawnictwa Oxford University Press były przynajmniej częściowo przestarzałe już w momencie publikacji. Problem ten próbowano rozwiązać, wypuszczając co ileś lat kolejne jego wersje. W końcu jednak uznano, że powstałe zaległości są zbyt wielkie, aby dało się je nadrobić w rozsądnym terminie, dlatego skupiono się zamiast tego na rozwoju wersji elektronicznej i aktualizowaniu jej mniej więcej na bieżąco.

słownik_pwn_oxford_online

Słownik w wersji online

PWN wydaje się teraz przechodzić to, co Oxford University Press ma już za sobą. Różnica polega jednak na tym, że polskie wydawnictwo próbuje iść z duchem czasu, stosując filozofię zaczerpniętą z wersji drukowanych. Ich słownik na pendrivie, Androidzie i w wersji online nadal nie aktualizuje się wystarczająco szybko, zupełnie jak przy tradycyjnym podejściu, w którym nowe wydania dzielą długie lata. Ograniczona jest prawdopodobnie również jego wielkość, tak jakby wciąż miała ona decydujące znaczenie. Kto wie, może w zespole PWN-u wciąż pokutuje przekonanie, że większe słowniki są nie do użycia, jak stwierdziła w 2002 r. ówczesna redaktor naczelna w wywiadzie dla "Rzeczpospolitej".

Tak czy inaczej, obecnie wydania słownika tego wydawnictwa stoją praktycznie w miejscu. Jego cena wciąż pozostaje dość wysoka, choć sprzedawany przez nich produkt traci na wartości ze względu na stopniową dezaktualizację (na co narzekają kupujący). Ponadto po piętach goni im dużo nowocześniejszy Wielki Słownik Angielsko-Polski przygotowany przez zespół ling.pl i wydany przez Wiedzę Powszechną, który posiada również dość tanią wersję elektroniczną na Kindle'a. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby korzystać z niej poza czytnikiem. Wystarczy tylko zainstalować aplikację Kindle dostępną na Androida, Windowsa oraz systemy spod znaku jabłuszka, aby cieszyć się największym słownikiem angielsko-polskim na rynku.

Przyszłość

Dystrybucja elektroniczna i wprowadzanie poprawek na bieżąco to wymogi, do których z biegiem czasu będą musieli się dostosować wszyscy wydawcy słowników. Jeśli PWN nie będzie czekało zbyt długo ze zmianą modelu sprzedaży na ewolucyjny zamiast rewolucyjnego, to powinno mu się udać okiełznać problem saturacji rynku, który sam stworzył. Użytkownicy słowników anglojęzycznych tylko na tym skorzystają.

Bibliografia:

  1. Belczyk A., Poprawki i uzupełnienia do Wielkiego słownika angielsko-polskiego PWN-Oxford (A-M), w: "Serwis Tłumacza", [online], [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://serwistlumacza.com/content/view/17/34
  2. Belczyk A., Poprawki i uzupełnienia do Wielkiego słownika angielsko-polskiego PWN-Oxford (N-Z), w: "Serwis Tłumacza", [online], [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://serwistlumacza.com/content/view/146/34
  3. Belczyk A., Wielki słownik angielsko-polski PWN-Oxford, w: "Serwis Tłumacza", [online], 2004, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://serwistlumacza.com/content/view/57
  4. Belczyk A., Wielki słownik polsko-angielski PWN-Oxford, w: "Serwis Tłumacza", [online], 2004, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://serwistlumacza.com/content/view/68
  5. Biel Ł., New English-Polish and Polish-English Dictionaries: Some Problems Related to Legal, Financial and Insurance Terminology, w: "Translation Journal", t. 8, nr. 3, [online], 2014, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://translationjournal.net/journal/29poldic.htm
  6. Drózd R., Wielki słownik angielsko-polski dla Kindle z ling.pl – test i porównanie z Bumato, w: "Świat Czytników", [online], 2014, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://swiatczytnikow.pl/wielki-slownik-angielsko-polski-dla-kindle-z-ling-pl-test-i-porownanie-z-bumato
  7. Flanagan P., RIP for OED as world's finest dictionary goes out of print, w: "The Telegraph", [online], 2014, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://www.telegraph.co.uk/culture/culturenews/10777079/RIP-for-OED-as-worlds-finest-dictionary-goes-out-of-print.html
  8. Masłoń K., Słownik nowej generacji, w: "Rzeczpospolita", [online], 2002, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://oup.pwn.pl/prasa/p08.html
  9. Oxford English Dictionary, w: "Wikipedia", [online], 9 listopada 2017, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: https://en.wikipedia.org/wiki/Oxford_English_Dictionary
  10. Previous updates, w: "Oxford English Dictionary", [online], Oxford University Press, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://public.oed.com/the-oed-today/recent-updates-to-the-oed/previous-updates
  11. Wielki multimedialny słownik angielsko-polski polsko-angielski PWN-Oxford na pendrive, Wydawnictwo Naukowe PWN 2016
  12. Wielki słownik angielsko-polski PWN-Oxford, red. Linde-Usiekniewicz J., wyd. 1, t.1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002
  13. Wielki słownik polsko-angielski PWN-Oxford, red. Linde-Usiekniewicz J., wyd. 1, t.2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
  14. W rzeczy samej, POSTACIE – Jadwiga Linde-Usiekniewicz, w: "Rzeczpospolita", [online], 2002, [dostęp: 11 listopada 2017], dostępny: http://oup.pwn.pl/prasa/p12.html

Polecane artykuły:

Gdzie szukać językowej pomocy?
Słownik, czyli narzędzie do zadań specjalnych
Korponacja
Przyjemne z pożytecznym, czyli jak czytać i nie polec

Gdzie szukać językowej pomocy?

Czasem słownik nie wystarcza – jest zbyt mały, nie bierze pod uwagę niektórych kwestii, zajmuje się tylko pojedynczym słowem albo wyrażeniem, nie jest na tyle kompetentny, bo ostatecznie to tylko książka. Jak pisała Marlena, słownik to narzędzie do zadań specjalnych, ale, niestety, nie wszystkich. Co wtedy począć? Co jeśli potrzebna jest pomoc z językiem obcym, na przykład angielskim albo niemieckim? Odpowiedź znajdziesz poniżej. 

W Polsce istnieje wiele miejsc, z których pomocy można korzystać. Jednym z nich są prowadzone przez uniwersytety poradnie, które zazwyczaj znajdują się przy wydziałach filologii polskiej.

Poradnie językowe

Poradnie językowe to bardzo cenne źródło bezpośredniej pomocy – udzielają się w nich pracownicy naukowi z odpowiednim wykształceniem, co gwarantuje poprawność odpowiedzi. Zadaniem tego miejsca jest udzielanie wskazówek – oczywiście nie zajmuje się ono odrabianiem zadań domowych i tym podobnymi sprawami. Istnieją poradnie, które oferują pomoc telefoniczną i mejlową. Co jest bardzo ważne, poradnie archiwizują pytania i odpowiedzi, których na nie udzielają. Dlaczego? Później mogą one stanowić źródło wiedzy dla innych osób, pytających o podobne kwestie. Lista poradni działających w Polsce jest długa, co jest dla nas bardzo korzystne, a wiele z nich prowadzonych jest nawet na małych uniwersytetach w różnych województwach.

Przedstawię tutaj tylko kilka z nich:

Poradnia językowa Wydawnictwa Naukowego PWN

Zdecydowanie największa (zbiorami) i najpopularniejsza poradnia w naszym kraju. Strona poradni językowej PWN jest wyjątkowa, ponieważ pod jednym adresem można zyskać dostęp do słownika, poradni, korpusu językowego (o czym później), a nawet słowników dwujęzycznych.

Poradnia Językowa Instytutu Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego

Jest to kolejna poradnia językowa z dużym zbiorem odpowiedzi, z których można skorzystać w bardzo efektywny sposób. Na stronie udostępniono również wiele linków zewnętrznych, a nawet publikacje innych członków poradni (m.in. prof. Jana Miodka).

Telefoniczna Poradnia Językowa Uniwersytetu Gdańskiego

Sam korzystałem z usług tej poradni i mogę ją szczerze polecić. Dzięki doraźności działania tego miejsca mogłem załatwić pewną sprawę, a co mnie dodatkowo ucieszyło, podano mi kilka źródeł, które potwierdzają podaną mi odpowiedź.

Poradnie odpowiadają na pytania dotyczące różnych zagadnień: począwszy od ortografii i interpunkcji, przez etymologię, skończywszy na pytaniach dot. słownictwa specjalistycznego, dlatego w wypadku jakichś zagwozdek warto się nie wstydzić (bo nie ma czego) i kierować pytania do specjalistów – to ich praca, czyż nie?

Co jeśli potrzebna jest pomoc z jakimś językiem obcym?

Zawsze warto zwrócić się do nauczyciela – często pozwala to rozwiać wiele wątpliwości.

Wyniki poszukiwań informacji na temat zagranicznych poradni językowych (w języku angielskim oraz niemieckim) są następujące: niestety Brytyjczycy i Amerykanie nie posiadają takowych instytucji (a przynajmniej mnie nie udało się ich odnaleźć). Niemcy natomiast posiadają podobną usługę (Duden) – niestety jest ona odpłatna.

Mimo to, strony takie jak Oxford Dictionary, Merriam-Webster oraz Duden zawierają bardzo bogate zbiory informacji nie tylko o leksyce tych języków, lecz także o ich gramatyce i poprawnym posługiwaniu się nimi.

Korpus

Korpus to zbiór tekstów, w którym czegoś się szuka. Jeden z polskich korpusów należy do PWN. Czego można się dowiedzieć, używając tego zbioru? Zawiera on wiele różnorakich informacji, np. częstotliwość użycia danego słowa lub konstrukcji, występowanie danego słowa, znaczenie konkretnych konstrukcji, połączenie słów z przypadkami. W przyszłości może on być dobrym źródłem historycznym (obecnie również, zależy to od zróżnicowania tekstów), zawiera on bowiem teksty różnego pochodzenia: literackie, publicystyczne, regulaminy, instrukcje, reklamy, a nawet teksty mówione. Pozwala to uzyskać przekrój społeczeństwa mówiącego po polsku. Cały trud w tworzeniu korpusu polega na doborze tekstów do niego: muszą to być teksty tematycznie odpowiednio zrównoważone, jednocześnie w pełni poprawne językowo. Dzięki bogactwu zbiorów może to być ogromne źródło wiedzy nie tylko językowej. Polskie korpusy powstały z inicjatywy wielu instytucji, które, naśladując inne państwa, również zapragnęły posiadania i udostępnienia tego niezwykle przydatnego narzędzia. Jest to jedno z najbogatszych i najbardziej podstawowych narzędzi pracy lingwistów, historyków oraz kulturoznawców.

Adresy, pod którymi znajdziecie korpusy:

J. polski:

Narodowy Korpus Języka Polskiego

Korpus Języka Polskiego PWN 

J. angielski:

British National Corpus (polecam wyszukiwarkę BYU-BNC)

J. niemiecki:

Das Deutsche Referenzkorpus – DeReKo

Sprawa oczywista – słowniki

Czy warto korzystać ze słowników skoro mamy tak wiele innych, bardzo bogatych źródeł? Oczywiście, że tak! Jak pisała wcześniej Marlena, słownik to narzędzie do zadań specjalnych. Osobiście, podczas pisania tekstów we własnym zaciszu domowym (tak, również teraz) korzystam z kilku słowników – dzięki Internetowi są one łatwo dostępne, a ich przeszukiwanie odbywa się komfortowo, co skraca znacznie drogę pozyskiwania informacji. Z jakich słowników internetowych języka polskiego warto korzystać? Zdecydowanie najczęściej polecanym słownikiem jest Słownik Języka Polskiego PWN, o którym już wcześniej wspominałem – pod jednym adresem można znaleźć kilka największych polskich słowników oraz encyklopedię.

Gdzie warto zaglądać:

Słownik Języka Polskiego PWN

Słownik wyrazów bliskoznacznych

Słownik gramatyczny języka polskiego

Inne źródła informacji

Poza źródłami wymienionymi wyżej warto również korzystać z informacji zawartych w innych miejscach, być może bardziej standardowych z perspektywy typowego użytkownika Internetu, czyli z blogów oraz kanałów na YouTubie. Jednym ze współczesnych źródeł informacji językowej, ostatnio coraz bardziej uznawanym, są blogi językowe. Ich niewątpliwą zaletą jest komfort i łatwość dostępu, często ciekawa forma. Blogi i serwisy internetowe oferują również dawkę różnych informacji w zróżnicowanych formach: bardziej zwięzłych, przystępnych albo dłuższych, z szerszym wytłumaczeniem. Również Woofla, będąc serwisem internetowym zajmującym się językami, może być źródłem informacji na ich temat. Czy są jakieś inne strony, które mogą być pomocne? Oto one:

Wittamina (blog słynnej YouTuberki, Arleny Witt – o angielskim, czasem również o polskim i paru innych rzeczach)

Ula Łupińska (korektorka, która swoją miłość do kotów i języków postanowiła przelewać na innych; jej artykuły są niezwykle przystępne i zwięzłe, a potrafią rozwiązać różnolite problemy)

Oraz według mnie jedno z ciekawszych źródeł dla typowej osoby mówiącej po polsku – kanał Mówiąc Inaczej – prowadzony w przyjemnej (ironiczno-sucharowej) atmosferze, w klarowny sposób przedstawia nawet nudne zagadnienia językowe.

Podsumowanie

Dzięki Internetowi otrzymaliśmy całe gros narzędzi, często niesamowicie rozbudowanych, które usprawniają naukę, rozwiewają wątpliwości i są źródłem wiedzy na różne tematy – czy to nie jest wspaniałe? 🙂

 

Zobacz również:

O co chodzi z tym Duolingo?

Mały węgierski świat na Zakarpaciu

Jak mówić po angielsku i się nie pogubić?

Nie, nie, nie. Tak nie mówimy