[MN21] Arkana pamięci graficznej

Ludzki umysł wykazuje naturalną (choć momentami ocierającą się o chorobę psychiczną) skłonność do doszukiwania się czegoś tam, gdzie tego czegoś bynajmniej nie ma. Temat jest dość rozległy, dlatego jedną część zagadnienia pozostawię erotomanom, a drugą mitomanom z komisji Macierewicza. Jako grafikoman, osobiście, zajmę się w poniższym artykule wyłącznie trzecią – mającą praktyczne zastosowanie w edukacji.


Spiski graficzne

happyfaceZaskakujące jest to, jak często mózg,mars_face w oparciu o wizualną obserwację, błędnie interpretuje otaczającą nas rzeczywistość. Wystarczy, że w jednym miejscu coś dosztukuje, w drugim zignoruje obecność nieprzystających elementów i graficzny spisek gotowy. Wystarczy, że mniej więcej zgadza się obraz całości (tzw. gestalt). Stąd wynika, rozpalająca zwłaszcza te słabiej "wykształcone" umysły, łatwość odnajdywania twarzy, w trakcie naszej ostatniej podróży w kosmos, na księżycuMarsie, czy w… kubku z kawą.


ksponowana zdolność Eumożliwia dostrzeżenie czegoś znajomego w różnego rodzaju bazgrołach jak chociażby w znakach hiragany czy chińskich ideogramach.

Łącząc wcześniejsze wątki można stwierdzić, żeHenohenomoheji to właśnie specyficzna organizacja przestrzenna pozwala niewinne, abstrakcyjne rysunki np.: へへののもへじ przekształcić w coś wizualnie namacalnego.

 

 


Grupowanie informacji graficznych

garbage-ship-shadow-illusionJeśli mamy za zadanie zapamiętanie 100 informacji, to możemy starać się przyswoić każdą z nich z osobna (100 x 1) lub zebrać je w grupy np.: (50 x 2, 25 x 4, 10 x 10, 2 x 50 etc.). Drugie podejście jest na ogół mniej czaso- i pracochłonne, a przez to bardziej skuteczne.

Im więcej autonomicznych elementów jesteśmy w stanie połączyć w jedną łatwiej zapadającą w pamięć informację (łatwo wyobrażalną i śmieszną zarazem) tym lepiej. sh3


Oswojenie się z przyswajanym materiałem

Ucząc się czegokolwiek nowego musimy wpierw zapłacić frycowe:

"Błąd refrakcji jest zawsze zauważany, gdy oko ogląda nieznany obiekt. (…) Dzieci o normalnym wzroku, które nie mają problemów z odczytaniem literek o wysokości 0,8 cm z odległości 3,5 m, zawsze mają kłopoty z odczytaniem nieznanego pisma na szkolnej tablicy mimo, że litery mogą mieć 5 cm wysokości. (…) Kształt niemieckiej czcionki [gotyku; tekst pochodzi z 1919 r. ] posądza się ogólnie o słabą ostrość wzroku wśród Niemców, ale jeśli niemieckie dziecko próbuje czytać łacińskie litery, natychmiast wykazuje czasową dalekowzroczność. Niemieckie, greckie czy chińskie pismo wywoływało taki sam efekt u (…) osoby przyzwyczajonej do łacińskich liter."

dr William Bates; The Variability of the Refraction of the Eye


Humor jako bies na… stres blokujący zdolność zapamiętywania

Mało jest czynników mających równie negatywny wpływ na proces zapamiętywania jak wewnętrzne rozedrganie. Często działa tu sprzężenie zwrotne – im bardziej się stresujemy, tym mniej jesteśmy w stanie zapamiętać. Narastająca bezradność powoduje, że denerwujemy się jeszcze bardziej. Dlatego też nerwowe przeglądanie listy słówek na pięć minut przed kartkówką, przeplatane przekąską z obgryzionych paznokci, jest  formą nauki o wątpliwej skuteczności.

Stres wynikający z nauki pod presją (egzaminu czy bardziej "życiowego" sprawdzianu) można próbować niwelować na dwa sposoby:

a) zażywając środki farmakologiczne (niestety efektem ubocznym najbardziej niewinnych tabletek ziołowych jest otępienie i tumiwisizm)

b) uciekanie się do rozluźniającego humoru i zabawnych skojarzeń.


Zależność pomiędzy wyobraźnią, pamięcią a wewnętrznym spokojem

"Wyobraźnia jest bardzo zbliżona do pamięci, chociaż różni się od niej. Wyobraźnia jest uzależniona od pamięci, ponieważ rzeczy mogą być wyobrażone jedynie na tyle dobrze na ile mogą być przypomniane. Nie możesz sobie wyobrazić zachodu słońca jeśli go nigdy nie widziałeś. Jeśli zaczniesz sobie wyobrażać niebieskie słońce (…) stajesz się krótkowidzem. Ani wyobraźnia, ani pamięć nie może być doskonała dopóki umysł nie zostanie doskonale zrelaksowany."

dr William Bates; Imagination As an Aid to Vision


Zainteresowanie

Prawdę mówiąc najważniejszym czynnikiem jakiejkolwiek formy edukacji jest zainteresowanie tematem. Bez tego trudno cokolwiek zdziałać. Wzmagać zainteresowanie może sama forma graficzna prezentowanego materiału, niezależnie od tego jak (pozornie!) nieszczególnie fascynującego tematu dotyczy. Dobrym przykładem są "TAJNIKI GEOTECHNIKI".



Przypadek modelowy

Mój ulubiony kantoński ideogram to: łat1 oznaczający '(wy)palanie, dezynfekowanie, wykadzanie siarką (a właściwie powstającym w trakcie jej spalania życiobójczym dwutlenkiem: S + O2 > SO2). Choć uczciwie trzeba przyznać, że użyteczność tego morfemu jest praktycznie zerowa, ze względu na to, że wynaleziono już łatwiejsze w aplikacji środki do dezyns-fekcji, to jednak samo zainteresowanie tematyką chemiczną spowodowało, że ów ideogram wydał mi się wart zapamiętania. Jak wykorzystując wcześniejsze wskazówki wprowadzić do pamięci znak o tak znacznym stopniu skomplikowania?

Grupowanie informacji (kresek)

Każdy chiński bazgroł składa się z najwyżej 8-iu podst8 kresekawowych typów kresek. Sztampowym przykładem znaku zawierającego w sobie wszystkie z nich jest 永:

Teoretycznie można zatem zapisać go w postaci sekwencji 8-iu liter reprezentujących podstawowe kreski w kolejności, jakiej są stawiane:

 永 = D H S G T W P N29 złożeń

W rzeczywistości jednak w wielu przypadkach, gdy kreski mają punkt wspólny zapisuje się je jednym pociągnięciem pędzla. Dlatego też ideogram 永 w praktyce składa się tylko z 5-iu:

永 = D HSG TW P N


爩 zbudowany jest jednak aż z 33 złożonych kresek:

爩 => D D W D H S P N P H H S SZ S H S P N D HG P N D D D D SZ S H SZ P P P

Informacje te można jednak skompresować do bardziej rozsądnej liczby (np.: 9) wstawiając w odpowiednie miejsca nawiasy:

爩 => (D D W D) + (H S P N) + (P H) + (H S SZ S) +  (H S P N) + (D HG) + (P N D D D D SZ S) + (H SZ) + (P P P)

Dlaczego właśnie tak?

Wystarczy popatrzeć na chiński bazgroł jak na kompozycję elementów, które już gdzieś, kiedyś widzieliśmy. Nie warto się zupełnie przejmować tym, że mogą w rzeczywistości oznaczać coś innego. Nie ma to żadnego znaczenia. Istotne jest to, co, pod względem graficznym, przypominają.

wykadzać siarką

oznaczenie kolejnych kresek fragment graficzny skojarzenie graficzne
1-4

wygrzewająca się na kamieniu jaszczurka
5-8

pewjen, Pan (w karykaturalnie wielkiej musze, z rozwianymi połami fraka) 木
9-10

缶 – (十+凵)

pistolet skałkowy
11-14 krzyż przymocowany do podpórki 
15-18

wspomniany wcześniej JKM lub, dla odmiany, gwiazda kolędnika
19-20

zderzak
23-28

gokart w garażu
29-30

pistolet maszynowy 
31-33

zbocze wąwozu

Teraz wystarczy tylko, że oczyma wyobraźni zobaczę…

– jak zamiast kawałka złocistej siarki spalam żywcem jaszczurkę (przepraszam obrońców praw zwierząt);

– JKM mającego zamiast muchy przywiązaną jaszczurkę;

– JKM dziurawiącego pistoletem krzyż przymocowany podpórką (mam nadzieję, że po zmianie Prezydenta jeszcze nie idzie się za pisanie / myślenie o takich rzeczach za 井 lub 冊);

– upadający krzyż przygniata kolędnika;

kolędnik wymachuje wkoło olbrzymim zderzakiem zamiast gwiazdą;

– olbrzymi zderzak spadając doszczętnie miażdży garaż z zaparkowanym wewnątrz gokartem;

– ostrzeliwuję blaszany garaż seriami z pistoletu maszynowego;

– kule z pistoletu maszynowego odbijają się od ścian wąwozu

…by roboczo wprowadzić do pamieci sekwencję elementów składowych.

(O tym jak skutecznie łączyć ze sobą elementy by je zapamiętać w kolejności wspomniałem w poprzednim artykule, w którym odwoływałem się do książki Harrego Lorayne'a).


Dlaczego nie inaczej?

Powyższe podejście wynika z próby odpowiedzi na jedno z jedno z fundamentalnych pytań jeśli chodzi o naukę chińskich ideogramów mianowicie: "czy kurczowe trzymanie się pierwotnych znaczeń ich elementów składowych ma sens i czy rzeczywiście ułatwia zapamiętanie znaków"?

Według różnych analiz znaki, których znaczenie jest sumą lub wypadkową znaczeń ich elementów składowych stanowią ledwie kilka – kilkanaście procent używanych ideogramów. Jednakże możliwość dokonania ich prawidłowej interpretacji na podstawie znajomości jedynie znaczenia elementów składowych (zwykle pod względem graficznym nieprzypominających swoich znaczeń) jest na ogół mało prawdopodobna. Co więcej często ideogramy te pod względem sposobu budowy nie różnią się od złożeń piktograficzno – fonetycznych stanowiących zdecydowaną większość chińskich znaków. W tego typu ideogramach możliwość poprawnego przewidzenia wymowy i tonu opierając się na znajomości wymowy samego fonetyka jest bardzo niewielka.

Dlatego zadanie sprowadza się na ogół do opanowania pamięciowego grafii (którą zajmuję się w tym cyklu), wymowy i tonu. Przyznaję, że wiele czasu poświęciłem na stworzenie sztywnej klasyfikacji ułatwiającej przyswojenie znacznej liczby ideogramów – bezskutecznie.

Rozkładanie znaków, na mniejsze fragmenty jest, w różnym zakresie, praktykowane przez każdego, kto zgłębia języki zapisywane pismem ideograficznym. Jest to technika dość skuteczna, ale pracochłonna. Wymaga korzystania z wielu książek, baz danych, list znaków oraz umiejętności rozpoznawania kluczy i fonetyków oraz ostrego naciągania rzeczywistości. Często trudno jest podać znaczenie elementów, które już nie występują samodzielnie (wiele znaków chińskiego pisma po prostu wypadło z użycia na którymś z licznych zakrętów historii) np.: 'wykrzywiona twarz' 咼 czy 'obfitość' 畐, choć są elementami składowymi popularnych do dziś ideogramów 過 ,喎 i odpowiednio' 畐,副,福,富,幅. Często użyteczność pierwiastków mogących występować indywidualnie jest marginalna np.: 鬱 => 鬯, albowiem nie ma żadnej korelacji pomiędzy prostotą grafii znaku, a częstotliwością jego użycia. Ponadto wielu fragmentów będących różnymi stadium ewolucji znaków wręcz nie daje się wpisać na komputerze w postaci izolowanej.

Znacznie szybciej, skuteczniej i przyjemniej zapamiętamy znaczenie ideogramów odnajdując w nich kształty z naszego – współczesnego otoczenia. Wcale nie pozbawia nas to umiejętności znalezienia znaku w słowniku na podstawie klucza, tak samo jak używanie własnej transkrypcji fonetycznej nie spowoduje, że przestaniemy być w stanie pisać na komputerze.


Kilka przykładów:

邊 bin1 ‘który’ – zaimek pytajny

Wyobraźmy sobie otwartą puszki ananasów, z której wyskakuje goryl z ramionami do ziemi ubrany w kostium baletnicy. Baletnica z kolei szybuje na nartach razem z Adamem Małyszem. To znacznie szybszy sposób na zapamiętanie, niż jakiekolwiek ‘pseudonaukowe’ analizy. Znalezienie łatwo wyobrażalnego słowa wywoławczego dla znaczenia morfemu 邊 bin1 będącego zaimkiem pytajnym o znaczeniu ‘który’ (ekwiwalent w języku mandaryńskim – 哪 ) jest proste, np.: ‘który’koturny. Zgadza się ‘kontur’ słowa, a to wystarcza by skutecznie zamienić pojęcie abstrakcyjne w namacalne buty na koturnach. Jak je połączyć z puszką – pierwszym elementem znaku? Z puszki wyciągam buty na koturnach, co z niej wyskakuje ? – goryl itd.   

puszka

goryl

baletnica

Małysz

Szkice rozwiązań:

層 cank4; klasyfikator jednostkowy dla mieszkań i pięter

Zapamiętanie jest tym szybsze im więcej elementów jesteśmy w stanie objąć jednym skojarzeniem, i tak obok flagi widzę mknącą wprost na mnie ciężarówkę, dlaczego ? – dwie antenki, przednia szyba, wycieraczki i tzw. atrapa:

flaga

ciężarówka

論 lełn6 ‘dyskutować’

Niekiedy rzeczywista znajomość znaczenia jakiegoś elementu (人  = człowiek) daje dodatkowe możliwości człowiek + deska to np.: deskorolkarz lub snowboardzista.

pajacyk wyskakujący z pudełka

人一

deskorolkarz

krata (brona)

籌 cał4,  ‘planować, organizować’

Możliwość utworzenia łańcucha skojarzeń o właściwie dowolnej długości jest niekiedy jedyną możliwością skutecznego zapamiętania kolejności elementów w bardziej złożonych znakach:

wycieraczki samochodowe

samolot

bosak

grecka kolumna

rura

pudło

kotwica (wpadająca pluskiem do wody)

Próby opanowania takich ideogramach bez przechodzenia przez stadium świadomego stosowania metod pamięciowych są bardzo żmudne.

廳 tenk1 ‘pokój, sala’

Niekiedy, żeby w chińskim znaku dostrzec ‘obecność’ elementów z naszego otoczenia. wystarczy spojrzeć pod innym kątem.

广

moskitiera

drabinka pożarowa

antena telewizyjna

tramwaj (pantograf, wagon, szyna)

cieknący kran(-1)

Obrócenie elementu na samym dole (serca) o 180 stopni pozwala ujrzeć cieknący kran. Z kolei pantograf 十, wagon 罒 i szyny 一 to przecież tramwaj albo pociąg. Element na samej górze to fragment podwieszanej pod sufitem moskitiery.

擸 lAp3  'zbierać do ‘kupy’', 'zebrać razem'

Niestety nie wszystkie elementy daje się tak elegancko wyizolować:

(uszkodzony) słup telegraficzny

opona (bieżnik) od traktora / sierżant

口x

pudło z drażniącą substancją

丨丨丨

przęsła mostu

丶丶丶丶

czterech muszkieterów / krople wody

瀲豔 lim6 im6 'przepełniony [wodą]';

To, co jest skuteczne w przypadku pojedynczych ideogramów jest równie dobrą metodą wprowadzania do pamięci słów złożonych z kilku morfemów np.:

dubeltówka

deskorolkarz (człowiek + deska)

tragarz (pudło + człowiek)

szczudlarz (człowiek + szczudła)

szaszłyk

świecznik

pudełko z pokrywką

głowa krokodyla (ślepia wystające ponad powierzchnię wody)

statek widmo

Grób Nieznanego Żołnierza

Uzupełnienie

W powyższych szkicach występuje pewna luka. Powstaje problem w jaki sposób powiązać pierwszy element szeregu – znaczenie morfemu / słowa z sekwencją odpowiadających mu graficznych elementów składowych. W tym celu stosuję jeden z dwóch wariantów metody znanej w literaturze pod nazwą: Technika Słów Zastępczych.

Jedną z najpotężniejszych metod umożliwiających w pełni świadome – kontrolowane zapamiętywanie jest umiejętność dokonywania skojarzeń fonetycznych i semantycznych pozwalająca zamienić to, co abstrakcyjne na łatwe w wizualizacji obrazy.

 typ danych ‘narzędzie’  alternatywna forma danych
słowa niezrozumiałe >f> równoważniki łatwe w wizualizacji
pojęcia abstrakcyjne >f lub s>

Dla słów łatwo wyobrażalnych takich jak np.: ‘łóżko’ 床conkalbo tygrys 老虎 loł5 fuzabieg jest oczywiście zbędny, jednak chcąc znaleźć słowo wywoławcze np. dla pojęcia służącego do tworzenia pytań ‘jak; w jaki sposób” 點解 dim2 gAjtakim punktem wywołującym może być skojarzenie z ‘futrzastym jakiem’ – zwierzęciem zamieszkującym Tybet. W przypadku czasownika ‘biegać’ 走 dzał>s> ‘but sportowy’ albo >f> ‘bieżnia’; przymiotnika ładny/a 靚 lęg>s> ‘urodziwa kobieta’, przymiotnika/przysłówka ‘szybki/o’ 快fAj‘szybka’ (mała szyba) albo ‘szybko mknąca rakieta’, rzeczownika ‘bezpieczeństwo’ 安全 on1 czjun>s> ‘muskularny ochroniarz’ albo >f> ‘natarczywy agent ubezpieczeniowy’ itd.

Dodatkowe przykłady:

ideogram znaczenie >narzędzie> alternatywny – łatwiej wyobrażalny – roboczy odpowiednik

ty >s> odbicie w lustrze

mówić >s> mikrofon

słyszeć >s> słuchawka

kupować >s> sklep

partykuła aspektu dokonanego >f/s> medal (dokonanie)

co (?) >g> centralne ogrzewanie/ CO (tlenek węgla) / Co (kobalt)

rzecz >s> brudne rzeczy do prania

nie >f> gazeta (szmatławiec J. Urbana)

naprawdę >s> wykrywacz kłamstw

używać >f> kawa, herbata, papierosy (używki)

part. do tworzenia pytań >s> dziennikarz przeprowadzający wywiad

leżeć, być położonym >s/f> leżak

znajdować się w >f> (pies) znajda

chodzić, biegać >f/s> chodnik, bieżnia

korytarz

ściana

róg, kąt (pokoju)

tamto >s> patrzenie w dal przez lornetkę

sztuka >f> taaaka ryba (sztuka)

dłoń

przenosić >f> przenośnik (taśmowy)

gasić >s> strażak

ogień

tuba; skrzynka

stary >s> dziadek

rok >s> kalendarz

part. m.in. do tworzenia przydawek >f> dawka (leku)

jeden 1 >g> słomka

rok >s> kalendarz ścienny

partykuła …z… >f/g> Zorro

znajdować się w środku >s> pudełko

wszystko; nawet >f> wszy

nie mieć >f> fałszywa miedź

part. dot. doświadczenia >s> chemik przeprowadzający doświadczenie chemiczne

być >s> Hamlet

part. finalna podkreślająca triumf >s> puchar / zwycięzca zawodów sportowych

Do zagadnienia związanego z praktycznym wykorzystaniem skojarzeń fonetycznych i semantycznych jeszcze powrócę w przyszłości.



Spojrzenie z dystansu

Mam świadomość, że niektórzy, zawodowo zajmujący się językiem chińskim, czytając o moich metodach z chęcią spaliliby mnie na stosie. Specjalistom w swoich dziedzinach wydaje się czasem, że jest tylko jeden słuszny sposób mówienia o pewnych rzeczach i trzeba do tego używać bardzo specyficznych, eleganckich, ociekających naukowością ‘narzędzi’. Zapomina się, że przyswajane treści to tylko zbiór danych, które trzeba zapamiętać, natomiast sposób, w jaki się to uczyni jest kwestią drugorzędną. Nie jest ważne, czy to chiński, chemia, statystyki piłkarskie, paleontologia. Wszędzie są ‘tylko’ liczby, dźwięki, znaki graficzne. Wszystko da się łatwiej opanować bazując na wyobraźni, umiejętności przybliżania i kojarzenia nowych informacji z tym, co się już zna i widziało.

 

Sformalizowane, zilustrowane wieloma przykładami, wskazówki dotyczące tego, w jaki sposób dokonywać świadomych skojarzeń graficznych, zostaną zaprezentowane w kolejnym artykule.


Zobacz również:

Problematyka pisma ideograficznego (część 1)

Problematyka pisma ideograficznego (część 2)

Problematyka pisma ideograficznego (część 3)

Jak ‚nauczyć się’ hiragany… w godzinę?

Lepsza własna wędka, niż cudza ryba, czyli jak nie dać się złowić w sieć „edukacyjnych uzależniaczy”

Ortograficzny chaos

Zagadki pisma ideograficznego, czyli o wróżeniu z kuli żuka gnojarza

Wróżenia z fusów chińskiej herbaty ciąg dalszy

Taniec smoka; grafia versus fonia

O alternatywnym postrzeganiu rzeczywistości – percepcja informacji graficznej (wstęp)

O aktywnym korzystaniu z pamięci

About Michał Nowacki

https://woofla.pl/michal-nowacki/

7 komentarze na temat “[MN21] Arkana pamięci graficznej

  1. O zamachu smoleńskim wypadałoby coś najpierw wiedzieć. Bezwartościowy artykuł (oczywiście nie czytałem dalej od ustępu nt. komisji Macierewicza).

    1. Bezwartościowy komentarz, po przeczytaniu trzech pierwszych słów oczywiście dalej już nie czytałem. Po ich subwokalizacji pobiegłem poszukać najbliższego ラ i po podniesieniu klapy フ zwróciłem śniadanie.

      1. Jako osoba wierząca, że zamach miał miejsce, że nie jest tylko urojeniem, reaguję nader alergicznie na próby obrażania mojej wiary, moich uczuć. Proszę zapamiętać, że istnieją rzeczy święte i nie godzi się wobec nich kpić.

      2. Na życzeniowe, wyssane z palca teorie również reaguję alergicznie, a objawia się to w sposób, jaki opisałem powyżej. Proszę pamiętać, że żyjemy w państwie świeckim, gdzie obowiązuje "mędrca szkiełko i oko", a jadowity terror smoleński radzę pozostawić po drugiej stronie drzwi bez klamek i samemu się nim upajać. Z lekcji religii wiadomo mi, że obiektem wiary może być Bóg, a nie stek bzdur. Rzadko odwiedzam oficjalną stronę Watykanu, ale nie wydaje mi się, aby ani Antoni Macierewicz, ani żaden z tak wybitnych członków jego komisji został w ostatnim czasie kanonizowany za życia "z racji osiągnięcia (…) doskonałości moralnej w stopniu heroicznym". Stąd nie wiem, w którym miejscu, retorycznie poddając dyskusji profesjonalizm owego składu, nadszarpnąłem czyjekolwiek uczucia religijne.
        Nie chce mi się ciągnąć tej gadki, bo nie ma ona najmniejszego sensu. Tematem artykułu jest metoda mnemotechniczna zapamiętywania chińskich ideogramów, których pierwowzory datowane są na 7000 lat wstecz, a nie teorie spiskowe dziejów z ostatnich lat niemające (chyba?, albo jeszcze?) nic wspólnego z językami Azji Południowo-Wschodniej.
        Amen.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

Teraz masz możliwość komentowania za pomocą swojego profilu na Facebooku.
ZALOGUJ SIĘ