Uczenie się nowego języka kojarzy się z produkowaniem dźwięków, które wydają się pozbawione znaczenia, długą listą słówek do nauczenia, żmudną nauką gramatyki, konwersacjami w parach w szkolnych ławkach i powtarzaniem przez nauczycieli, że powinnyśmy poświęcić chociaż piętnaście minut dziennie, by osłuchać się z piosenkami czy podcastami. Język, którego zaczęłam się uczyć trzy tygodnie temu, nie ma za wiele wspólnego z wyżej wymienionymi elementami. Polskie słowa, niepolska gramatyka, obowiązkowa wyrazista mimika – Polski Język Migowy.
Czym jest PJM?
PJM to język wizualno-przestrzenny. Wykorzystuje nie tylko ruchy rąk i palców, ale i całego tułowia, głowy, a także mimikę twarzy. Posługują się nim osoby Głuche – społeczność ta uznawana jest przez językoznawców za odrębną mniejszość kulturowo-językową. To dla nich naturalny, ojczysty język – warto pamiętać, iż osoby Głuche uczą się polskiego jak języka obcego, stąd w pisanych przez nie tekstach można spodziewać się błędów typowych dla obcokrajowców. Posiada własną, złożoną strukturę gramatyczną. Stereotyp, że migowy to język prosty, a wręcz prymitywny, i nie można nim oddać skomplikowanych fraz, to krzywdzące przekonanie, wyrastające z uprzedzeń wobec niesłyszących i słabosłyszących. W rzeczywistości językiem migowym bez problemu można zakomunikować bardzo złożone pojęcia. Migowy, równie wartościowy jak języki foniczne, to żywy twór, podlegający ciągłym zmianom. Można w nim kląć, układać poezję i rapować. Według różnych szacunków, posługuje się nim od 40 do 50 tysięcy osób.
PJM a SJM
Szukając informacji o języku migowym, możemy natrafić na dwa skrótowce: PJM i SJM. Polski Język Migowy, o którym pisałam wyżej, to język naturalny, którym porozumiewają się głusi Polacy. SJM to System Migowo-Językowy, który został stworzony, by wspomóc osobom słyszącym komunikację z osobami Głuchymi. SJM w założeniu miał pomóc Głuchym poznać gramatykę języka polskiego. W uproszczeniu można o nim mówić jako o polskim w postaci migowej – odzwierciedla polską gramatykę. Jedną z najważniejszych różnic w praktyce jest niewykorzystywanie w SJM mimiki, która jest bardzo ważna podczas komunikowania się w PJM. Planując naukę języka migowego, konieczne jest zwrócenie uwagi, czy wybrane przez nas kursy i materiały oferują naukę języka naturalnego dla Głuchych czy też sztucznego systemu. Materiałów do nauki SJM jest zdecydowanie więcej niż PJM – ten drugi został przedmiotem zainteresowania językoznawców stosunkowo niedawno.
Moja nauka PJM
Sama jestem na samym początku nauki języka migowego. Idea porozumiewania się za pomocą ruchu dłoni fascynowała mnie od czasów gimnazjum, kiedy to przyjaciółka pokazała mi coś, co można określić jako harcersko-chałupniczy alfabet migowy. Głównym założeniem zapewne było to, by ułożone z palców figury możliwie jak najbardziej przypominały drukowane litery. Pandemia spowodowała popularyzację internetowych kursów, zwiększając ich różnorodność – dzięki temu miałam okazję zapisać się na kurs online PJM. Niestety nie mam okazji ćwiczyć konwersacji twarzą w twarz, staram się jednak odnajdować zalety takiej formy nauki: mogę powracać do materiałów nieskończoną ilość razy, uczyć się we własnym tempie i nie przejmować, jeśli nie jestem w stanie ułożyć idealnie palców w dany znak za pierwszym razem. Z nauką migowego wiąże się także konieczność przyswojenia sobie zasad kultury Głuchych i etykiety migania. Jeszcze wiele przede mną, ale PJM to naprawdę fascynujący materiał do opanowania.
Jeśli też chcesz rozpocząć przygodę z PJM, ze swojego niewielkiego jeszcze doświadczenia mogę polecić kurs online, dostępny na platformie Navoica, organizowany przez Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie. Przeznaczony jest dla osób, które nie miały wcześniej żadnej styczności z PJM i pragną nauczyć podstaw komunikacji. Obecna edycja trwa aż do 11 lutego 2022 roku. Podczas nauki PJM przydatny może być także słownik – bardzo dobrze korzysta mi się z Korpusowego Słownika Polskiego Języka Migowego, dostępnego na stronie https://www.slownikpjm.uw.edu.pl/. Pozwala na wyszukanie określonego znaku migowego przez wskazanie jego lokalizacji oraz kształtu dłoni podczas jego wykonywania. Warta odwiedzenia jest także witryna prowadzona przez stowarzyszenie non-profit, European Sign Language Center: https://www.spreadthesign.com/pl.pl/search/?cls=1. Jest to słownik, w którym po wpisaniu słowa możemy zobaczyć, jak wygląd dany znak migowy nie tylko w PJM, ale i Niemieckim czy Hiszpańskim Języku Migowym.
Autorką tekstu jest Agata Kawka
Zobacz także:
Jak wygląda gramatyka PJM? Czy jest to jakaś gramatyka ogólnoświatowa?
Pewne cechy, jak przestrzenność czy rola mimiki, są wspólne dla (chyba?) wszystkich języków migowych, ale czy wyrażane w dokładnie taki sam sposób – nie wiem. Jestem teraz w połowie kursu PJM, o którym wspomina autorka wpisu (przy okazji – dziękuję za podpowiedź!) i podstawą składni wydaje się struktura temat-komentarz.
Mam materiały do kilku migowych (PJM, ASL, BSL, LSF i chiński migowy), których w większości jeszcze nie przejrzałem, ale zamierzam to zrobić, właśnie po to, by porównać podstawowe słownictwo i gramatykę. Ale to dopiero kiedy skończę ten kurs PJM
Robisz ten kurs w jakimś celu, czy z ciekawości poznawczej?
W celu zaspokojenia ciekawości poznawczej 🙂 Mam akurat trochę czasu, nadarzyła się okazja, czemu nie spróbować? Co innego orientować się teoretycznie w temacie, co innego samemu spróbować, nawet jeśli tylko podstawy. Związek między PJM a polskim na przykład, jest super ciekawy – to zupełnie inne języki (szyk zdania, kategorie gramatyczne etc.), ale jednocześnie – mocno ze sobą związane (zapożyczenia – literowane i pokazywane).