„Im bardziej rzecz zrozumiała, tym łatwiej zatrzymać ją w pamięci; im bardziej niezrozumiała, tym szybciej ulega zapomnieniu.”
Baruch Spinoza
W języku chińskim popularne są konstrukcje rezultatywne złożone z dwóch elementów werbalnych, w których stan jest skutkiem uprzedniej czynności, np.:
喝>醉 pijąc > upić się
Minąwszy wspomniane ostatnio twarze na księżycu i Marsie, zahaczamy o kolejną planetę, na której możemy napotkać podobnego typu syntaktyczne formy życia:
"Mały Książę"; Antoine de Saint-Exupéry
看>見 (po mandaryńsku)
睇>見 (po kantońsku)
(fragment 目 obecny we wszystkich powyższych znakach oznacza 'oko'…)
Tytuł artykułu jest jawnym nawiązaniem do pierwszego tekstu Adriany: "Jak słuchać, żeby usłyszeć" albowiem w języku chińskim ideogram 見 wyraża percepcję zarówno informacji wizualnej, jak i fonetycznej:
聽 >見 słysząc > usłyszeć (po… chińsku)
(… z kolei 耳 to 'ucho', ale i tym razem 'oka' nie mogło zabraknąć 罒)
Wprowadzenie
Po wielu mało, lub jeszcze mniej, udanych próbach znalezienia cudownego ustawienia chińskich znaków, mającego ułatwić ich zapamiętanie (nie próbujcie tego sami w domu! – szkoda na to życia), zacząłem szukać raczej wędki, niż trwonić czas na przyrządzanie gotowej ryby. Zauważyłem, że w niemal każdym chińskim (czy japońskim) ideogramie, niezależnie od stopnia jego skomplikowania możemy znaleźć elementy, które już znamy, albowiem występują w naszym ‘fizycznym otoczeniu’ i / lub z czymś się kojarzą. Takie spojrzenie na nieznane nam dotąd ideogramy ułatwia ich zapamiętanie, bez konieczności wertowania książek o ewolucji chińskich znaków. Nie musimy niemalże nic wiedzieć, korzystać z baz danych, tabel, słowników czy list kluczy. Wszystko, czego potrzebujemy już w nas tkwi – to wyobraźnia, życiowe doświadczenie i umiejętność przybliżania sprawią, że znaki staną się dla nas po części ‘znajome’, a więc w jakimś sensie zrozumiałe – akceptowalne dla naszego umysłu, w konsekwencji czego łatwiejsze stanie się ich zapamiętanie.
Poniżej sformułowałem wskazówki, które mogą pomóc w odnalezieniu w abstrakcyjnych tworach graficznych czegoś znajomego, a niekiedy przy okazji zabawnego. Nie jest to lista kompletna (i bynajmniej do tego nie pretenduje!), nie wyczerpuje ona wszystkich możliwości, bo nie to jest jej celem. Chodzi jedynie o zilustrowanie przykładami dość uniwersalnych, jak sądzę, reguł. Przypuszczam, że każdy, widząc dowolny z wypisanych elementów graficznych, może mieć swoje ‘lepsze’ skojarzenie i dobrze, tak powinno być. Nie ma dwóch takich samych osób, zatem i część moich wyobrażeń może nie być w pełni zrozumiała dla wszystkich. W żadnym wypadku nie zalecam uczenia się poniższej listy na pamięć! Tworzenie skojarzeń 'na żywo' jest naprawdę łatwe, o czym, mam nadzieję, przekona dość duża liczba przykładów fragmentów graficznych występujących samoistnie lub będących częścią bardziej złożonych ideogramów.
Uwaga!!! Rzeczywiste znaczenie elementów i skojarzenie graficzne nie mają ze sobą nic wspólnego. Celowość takiego zabiegu wyjaśniłem tutaj, tu i tam, zarysowując ideę metody alternatywnego postrzegania rzeczywistości.
"δια τουτο εν παραβολαις αυτοις λαλω οτι βλεποντες ου βλεπουσιν και ακουοντες ουκ ακουουσιν ουδε συνιουσιν"
"Dlatego w przykładach im mówię, gdyż patrząc nie widzą i słuchając nie słyszą ani rozumieją"
W jaki sposób tworzyć inspirowane ‘otoczeniem’, skojarzenia graficzne – 10 wskazówek
1. Odnajduj w ideogramach elementy z ‘otoczenia’, wykorzystaj swoje zainteresowania:
土 grób, 士 (startujący) samolot, 口 (tekturowe) pudło, 八 wulkan, 方 baletnica / łyżwiarka, 尸 flaga, 耳 drabinka (przeciw)pożarowa, 言 pajacyk (wyskakujący z pudełka),氵 bukiet tulipanów / bazie, 丁 gwóźdź / (japońska) parasolka, 皿 brama Brandenburska / cylinder cyrkowca / kontener / Grób Nieznanego Żołnierza, 曲 fabryka, 由 piekarnia, 目 regał na książki, 罒 regał ścienny na książki, 日 drzwi, 曰 okno w przedziale pociągu PKP / akwarium, 四 okno z zasłonami / kalesony wiszące w oknie, 田 okno, 出 meksykański kaktus, 回 włącznik światła, 凹 magnes, 門 wejście do saloonu (na dzikim zachodzie), ⺮ wycieraczki samochodowe, 工 antyczna kolumna, 月 polska flaga (manifestacja), 丑 deska windsurfingowa, 半 liść akacji, 氺 lotka dmuchawca, 羊 linia przesyłowa (wysokie napięcia), 丰 szaszłyk, 勿 kangur / kameleon, 女 leżak / hamak/ huśtawka / biegająca, oskubana z piór kura bez głowy, 爫 szczota (ryżowa) / prysznic, 彐 grzebień, 甲 packa na muchy, 忄 por, 山 świecznik, 王 antena telewizyjna, 巾 bramkarz (mięśniak) w klubie, 币 komandos (zielony beret), 木 gwiazda kolędnika / satyryczny rysunek Korwina z ogromną muchą u szyi i rozwianymi połami fraka, 飞 koliber, 二 narty, 冖 zderzak samochodowy, 宀 zderzak samochodowy tylni z mocowaniem przyczepy, 夂 nożyce ogrodowe / sekstans, 爪 szałas, 用 bramka obrotowa (np.: na lotnisku), 穴 goryl / jeździec, 扌 słup telegraficzny, 立 żołnierz na warcie, 丫 proca, 卩 tasak / struś chowający głowę w piasek, 又 krzesełko wędkarskie, 叉 reflektor, 冊 (żelazna) krata / brona, 人 idący człowiek / skórka od banana, 足 dystrybutor na stacji benzynowej, 辶 Adam Małysz, 廴 Justyna Kowalczyk, 主 tort z jedną świeczką, 从 pole namiotowe, 上 pompa ręczna, 合 dom, 卜 bazooka,
2. Obejmij jak najwięcej elementów jednym skojarzeniem:
点 czołg, 声 śmigłowiec, 内 wieszak w sklepie odzieżowym, 占 mydło w płynie, 只 telewizor, 無 taran, 咼 bankomat, 豆 garnek na gazie, 且 regał na książki przyspawany do podłogi, 血 kapelusz z piórkiem / tort ze świeczką, 齒 działo z Linii Maginota obsługiwane przez 4 osobową załogę, 糸 choinka i bombki (系 choinka ze zsuwającym się z niej śniegiem), 古 jabłko Mieszka I / kościół, 國 wykopalisko archeologiczne, 隹 rusztowanie (tynkowanego domu), 去 żaglowiec (ze zwiniętymi żaglami), 示 zestaw angielskiego gentlemana' (kapelusz + laska + lakierki), 少 dziecko na zjeżdżalni, 冫piłka i kij do baseballa / bilarda // 冫 muszkiet z kulą, 氵dubeltówka + 2 kule / bazie, 讠foka z piłką / pływak skaczący do wody, 豕 shinigami z notesem śmierci (na głowie), 亥 muszkieter / snowboardzista, 三 pasy „zebra”, 吊 strach na wróble, 斗 płonące ognisko, 止 żołnierz obsługujący działo przeciwpancerne, 正 fotel (w traktorze) z regulacją wysokości i drążkiem do zmiany biegów, 才 kotwica z dowiązaną liną, 不 przydrożny słup, z miejscem na bocianie gniazdo, ze zwisającymi kablami (丕 wbity w ziemię), 畀 stolik przy oknie, 品 sterta tekturowych pudeł, 會 wieża na stacji kolejowej
3. Możesz skorzystać z wcześniejszych skojarzeń do zapamiętywania podobnych, bardziej złożonych elementów graficznych:
干 (pikujący) samolot, 平 bombowiec,
虫 żaglówka, 虽 żaglowiec / dwumasztowiec, 蟲 flota / regaty, 中maszt, 串 dwu-maszt // pianki na patyku,
个 Azja Tuchajbejowicz nadziewany na pal, 央 człowiek 'ubrany' w cylinder, 夬 murarz (kielnia), 大 bramkarz (np.: Jerzy Dudek), 丈John Wayne, 太 bramkarz puszczający piłkę między nogami, 犬 narodowiec rzucający kamieniami, 攵 człowiek na szczudłach, 欠 (kapitan / policjant) w czapce, 亼 deskorolkarz / snowboardzista
廿 łóżko, 甘 łóżko pościelone
夕 (przypinana do buta) łyżwa, 多 para łyżew,
水 motyl, 永 człowiek przebrany za motyla, 氶 strój motyla na wieszaku, 丞 strój motyla na wieszaku rozwleczony na podłodze
几 kapelusz, 凡 kapelusz z dziurą po kuli,
爪 szałas, 瓜 szałas + młotek
广 moskitiera, 疒 moskitiera + komar(y)
4. Ten sam element graficzny (równie dobrze) może posłużyć do tworzenia zupełnie niezwiązanych ze sobą skojarzeń:
白 paczka papierosów, 百 wagonik kolejki linowej, 自 otwarta puszka (ananasa)
礻(wyciągający rękę po pieniądze) żebrak, 衤pokojówka (z kokardką na plecach),
5. Zastanów się elementem jakiego większego przedmiotu może być widziany fragment graficzny:
彳 skocznia narciarska, 广 (podwieszana pod sufitem) moskitiera, 入 gruszka // czapka krasnoludka, 力 wózek widłowy / kły mamuta, 巛 opona traktora, 丘 sztucer (fragment zamka i kolby), 臣 meblościanka / ceglany mur, 廾 zagroda dla bydła, 厶 klęcznik, 幺 klęczący (ksiądz), 糹 (uczeń) klęczący na grochu, 㡭piętrowe seminarium duchowne + 4-ech klęczących kleryków,彐 trójząb, 阝skrzypce / wiolonczela, 手 maszt statku; (zwinięte żagle), 叵 łóżko + poduszka, 巨 brama wjazdowa do (przewróconego) zamku, 乍 głowa dudka (ptaka), 爻 wiązanie buta (sznurówki),
6. Spójrz na 'znak' z innej strony / perspektywy:
a. en face:
曾 (mknąca wprost na mnie) ciężarówka, 黑 pojazd do oczyszczania ulic miasta, 束 lokomotywa z pługiem, 人 namiot (wejście), 金 rewolwerowiec (kapelusz, dwa rewolwery za pasem),
b. z profilu:
光siedzący lew, 先 lew z herbu Gdańska, 刀 stół kuchenny, 片 blat kuchenny i szafki kuchenne / klękający kelner trzymający w dłoni tacę, na której stoi butelka szampana, 爿 biurko i szafka nad nim, 亻 tablica ogłoszeń, 开 (restauracyjna) drewniana ława z ławeczkami, 厂 rampa dla (desko)rolkarzy, 气 wodospad, 再 dom na palach, 在 pruski dom, 乜 koparka, 七 kajakarz / flisak znad Dunajca,互 wyciąg narciarski,
c. z góry:
非 (rzymska) galera, 韭 galera przybijająca do brzegu, 母 mecz tenisa ziemnego, 車 lektyka – więzienie (klatka) / podwozie samochodu (bez kół)/ gokart (bez kół)
d. obróć go o … w prawo:
45°:
斗 paśnik (z sianem) / karabin maszynowy i wylatujące łuski,
90°:
弓 meksykański kapelusz, 戶 kałasznikow, 北 dwa różne pistolety maszynowe, 二 narty,
180°:
心 cieknący kran, 尸 rondel, 巴 kłódka, 子 orczyk narciarski
e. w 3D (dostrzeż głębię, perspektywę)
貝 odjeżdżający pociąg, 向 wjazd do szybu kopalni, 典 droga prowadząca do fabryki,
7. Zastanów się, czy nie jest to ‘obiekt’ w ruchu:
火 pasażer pędzący na autobus, 酉 detonator (przed zamknięciem obwodu), 見 wylatujący w powietrze regał, 寸 kotwica (wpadająca z pluskiem do wody), 西 stempel, 襾 dziurkacz, 其 uciekająca drabina, 下 kropla farby ściekająca z wałka do malowania, 戈 katapulta wyrzucająca kamień, 肉 wieszak spadający z wieszaka
8. Przyjrzyj się, czy nie jest to fragment zniszczonego / uszkodzonego przedmiotu:
刂złamana laska, 介 przecięta na pół dziewczynka (spódnica + nogi), 万 baletnica z obciętą głową,了 połamany wieszak, 米 'pajączek' (pęknięcie na szybie), 犭 słup telegraficzny pod naporem wiatru, 臼 budynek (po trzęsieniu ziemi) // kuszetka, 馬 wózek sklepowy (po obróceniu o 90°) ze źle przymocowanymi kółkami tj. od strony rączki, 鳥 koparka na gąsienicach z uszkodzoną łychą; z uchylonym oknem w dachu, 肀 połamany plastikowy widelczyk / miotła / widły // hamburger na patyku, 弋 szkielet dziurawego latawca, 飠klęczący chiński żołnierz (z czasów starożytnych) z obciętymi ramionami, 亡 pęknięty garnek z pokrywką, 两 huśtawka z urwanym siedziskiem,
9. Odnajduj kształty przypominające symbole / piktogramy, znaki:
区 przewrócone opakowanie drażniącego środka chemicznego, 父 górnik, 之 Zorro, 卝 most / kondensator, 巛 sierżant / znak drogowy, 巜 kapral (armia USA), 引 wąż Eskulapa (symbol; medycyna), 亞 Szwajcaria,
10. Sprawdź, czy podzielenie, nieprzypominających niczego, fragmentów na mniejsze nie pozwoli dostrzec ‘nowych’ obiektów:
予 udo – kolano – stopa + gwóźdź, 九 szabla + chochla (do zupy), 癶 kosa + bieguny (bez konia),
Uwagi dodatkowe:
- Skojarzenia graficzne nie służą same sobie. Celem ich tworzenia jest ‘doklejenie’ ich do znaczenia nowopoznanego słowa / ideogramu, co jest jedynie środkiem do celu, sposobem wprowadzenia i dłuższego przytrzymania informacji graficznej w pamięci. Osiągany, początkowo, stan świadomej kompetencji, wraz z kolejnymi powtórkami przeradza się w kompetencję nieświadomą, tj. stan, w którym rozpoznawanie znaczenia ideogramu i zapis znaku o zadanym znaczeniu odbywa w sposób automatyczny, bez konieczności odtwarzania ciągu skojarzeń.
- Nie bójmy się wulgarnych / niepoprawnych politycznie skojarzeń, takich które nie przystoją, w tym wypadku cel uświęca środki:
舌trumna (口) z kombatantem (beret na krzyżu 十), 固 płyta nagrobkowa, 圭 alejka na cmentarzu, 垚 cmentarz;
- Bardzo skuteczne są skojarzenia absurdalne i humorystyczne zarazem np.:
兆 latające kalesony / kalosze, 饣 glizda / robak w (policyjnej) czapce, 囚 odbicie pośladków na kserokopiarce,
- Powyższe reguły mają charakter uniwersalny, pozwalają zamienić abstrakcyjny materiał graficzny (liczby (cyfry) od 0 do 10, litery alfabetu: małe i wielkie, znaki sylabariuszy: hiragany, katakany itd.) w konkretne, łatwe w wizualizacji obrazy.
- Niestety nie każdy "coś" przypominający fragment da się wyekstrahować ze znaku i przedstawić w postaci wyizolowanej np.:
帶 górny fragment wygląda jak byle sklecony wiejski płotek，廉 dolny – jak kobiece nogi w spódnicy, 衰 środkowy przypomina cheesburgera, 兽 górny – zapakowany prezent, 姬 fragment z prawej strony – windę，綠 element w prawym górnym rogu – zdezelowane krzesło, 眕 fragment z prawej – piaszczystą wydmę itd.
W kolejnym artykule zajmę się m.in. tym, jak w praktyce wykorzystać w nauce skojarzenia, które są "brudne", nie przystoją, nie wypada się nawet nimi "chwalić", … ale nie wiadomo czemu, są aż tak przekornie skuteczne.
Zobacz również:
Problematyka pisma ideograficznego (część 1)
Problematyka pisma ideograficznego (część 2)
Problematyka pisma ideograficznego (część 3)
Jak ‚nauczyć się’ hiragany… w godzinę?
Lepsza własna wędka, niż cudza ryba, czyli jak nie dać się złowić w sieć „edukacyjnych uzależniaczy”
Zagadki pisma ideograficznego, czyli o wróżeniu z kuli żuka gnojarza
Wróżenia z fusów chińskiej herbaty ciąg dalszy
Taniec smoka; grafia versus fonia
O alternatywnym postrzeganiu rzeczywistości – percepcja informacji graficznej (wstęp)